Spor Cerrahisi

SPOR CERRAHİSİ NEDİR?

Spor Cerrahisi Ortopedi ve Travmatolojinin alt branşlarından biri olup spor yaralanmaları kaynaklı sorunların tedavisi ile ilgilendiği gibi ekleme yönelik kapalı girişim olan artroskopik girişimlerin çoğu da spor cerrahisi başlığı altında toplanmaktadır. Spor yaralanmaları kemikte kırık veya eklemde çıkık oluşturabileceği gibi eklemi oluşturan diğer yapılar olan bağ dokuda da hasar oluşturabilir. Spor cerrahinin ilgilendiği asıl durumlar eklemi ilgilendiren bağ ve tendon yaralanmalarının tedavisidir.

SPOR CERRAHİSİ İLE HANGİ DURUMLAR TEDAVİ EDİLİR?

• Diz ön çapraz bağ yırtığı
• Diz arka çapraz bağ yırtığı
• Diz iç ve dış yan bağ yırtığı
• Diz kapağı tekrarlayan çıkıkları (patella instabilitesi)
• Menisküs yırtıkları
• Dizin kıkırdak yaralanmaları
• Kas ve tendon yırtıkları
• Kalça sıkışma sendromları
• Kalça eklemi labrum yırtıkları
• Kalça takılma sendromları (snapping hip)
• Stres kırıkları
• Omuz tendon yırtıkları
• Tekrarlayan omuz çıkıkları
• Omuz ve dirsek bağ yaralanmaları ve çıkıkları

SPOR YARALANMALARI VE EKLEM YARALANMALARI HANGİ BULGULARI VERİR?

Spor yaralanmaları ve eklem yaralanmaları genelde travma sonucu oluştuğu için oluşma anında başlayan ve zaman içinde gerilemeyen bulgularla kendini gösterir. Bunun yanında kronik tekrarlayıcı travmalar sonrası zaman içinde de yavaş yavaş gelişip şiddeti arttığında da bulgu verebilir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi olayın oluş aşamasında veya kronik zeminde tekrarlayan travmanın yarattığı hasara bağlı olarak en önemli bulgu ağrıdır. Ağrıya çoğu zaman eklemde şişlik, hassasiyet, hareket kısıtlılığı da eşlik eder. Travmanın meydana geldiği anda oluşan ağrı, şişlik, kızarıklık, ısı artışı ve hareket kısıtlılığı aslında vücudun hasarı tamir etmek için verdiği ilk tepkidir. Zaman içinde bu bulgular geriledikçe iyileşme gerçekleşebilir veya iyileşme gerçekleşmeyip kalıcı bulgular ortaya çıkabilmektedir.

Eklem içindeki bağlar ve tendonların tam yırtıklarının iyileşmesi eklem içindeki ortamın sınırlı iyileştirme kabiliyeti nedeniyle kısıtlıdır. İlk başta eklem içinde kanama sonrası şişlik, ağrı, hareket kısıtlılığı görülür. Daha sonra bu bulgular geriler ve kaybolan fonksiyona bağlı bulgular ortaya çıkmaktadır. Örneğin, ön çapraz bağ yırtığı sonrası ilk önce diz içi kanamaya bağlı şişlik, ağrı, hareket kısıtlılığı görülürken ilerleyen dönemde şişlik ve ağrı azalır fakat ön çapraz bağ fonksiyonu kaybolduğu için dizde boşluk ve gevşeklik hissi alınır. Bağlardaki hasarlar sonucu eklemlerde tekrarlayan çıkıklar da meydana gelebilir.

Eklemin dinamik ve statik yapısı bozulduğu zaman eklem kıkırdak harabiyeti yani eklem kireçlenmesi gelişmesi kaçınılmazdır. Çünkü eklemin yapısında bulunan bağlar, tendonlar ve menisküs gibi yapıların hepsi eklemin normal fonksiyonunu yapmasını sağlar ve bu yapılar hasar gördüğü zaman eklemin fonksiyonel yapısı bozulur. Bu durumun tedavisi de spor cerrahinin ilgi alanına girer.

SPOR CERRAHİSİNDE TANI NASIL KOYULUR?

Spor cerrahisi temel olarak omuz, dirsek, kalça, diz ve ayak bileği eklemleriyle ve bu eklemlerin hastalıklarının tedavisiyle ilgilenir. Muayenede ilk önce pasif ve aktif eklem hareketlerine bakılmalıdır. Eklemdeki bağları kontrol eden stres testleri uygulanır. Ayrıca eklemdeki yapıların hasarını gösteren özel testler de mevcuttur. Bazı durumlarda tanı koymak için tanısal enjeksiyonlar da uygulanmaktadır. Muayene sonrası görüntüleme yöntemleri ile tanıya gidilir. Eklemdeki yapıların hasarını gösteren en güvenilir görüntüleme yöntemlerinden biri manyetik rezonans (MR) görüntülemedir. Tanıda şüphe duyulan durumlarda eklem içine kontrast madde verilerek artro MR denilen MR görüntüleme çekilebilir. Artroskopi denilen eklemin kapalı yöntemle kamera ile görüntülenmesi ameliyatı bazı durumlarda sadece tanısal olarak da uygulanabilmektedir.

SPOR CERRAHİSİNDE AMELİYAT SONRASI SÜREÇ NASILDIR?

Spor cerrahisi eklemde hasar görmüş yapıların tedavisinde uygulanan ameliyatlar olduğu için bunların tamiri veya rekonstrüksiyon denilen başka bir dokuyla yeniden oluşturulması işlemleri uygulanmaktadır. Ameliyat sonrası çoğunlukla cihazlarla eklem istirahat pozisyonuna alınır fakat eklemin uzun süre hareketsiz bırakılması istenmez. Bundan dolayı çoğu spor cerrahisi girişimi sonrası eklem cihazla istirahate alınsa dahi her eklem için ayrı özel egzersizler başlanır. Cihaz ve egzersiz tedavisi sonrası eklemin tekrar eski fonksiyonuna kısa sürede dönmesi için fizik tedavi ve rehabilitasyonun faydası büyüktür.